رشته دانشگاهی شیمی و گرایش های آن

علم شیمی را می توان یکی از رشته های علوم پایه و بنیادی است که از دو مسیر رشته علوم تجربی و ریاضی فیزیک می توان در این رشته تحصیل کرد. این رشته در حقیقت از دو بخش علم شیمی و صنایع شیمی تشکیل شده است. بنابراین، علم شیمی زیر بنای علوم مختلفی مانند بیولوژی، بیو شیمی، بیوتکنولوژی، داروسازی، پزشکی، دندان پزشکی و همچنین رشته های متعدد مهندسی می باشد.

رشته شیمی در سطح کارشناسی به بررسي و مطالعه اجمالي تركيب، ساختار و ويژگي‌هاي ماده و همچنين كنترل آزمايشگاهي فرآيندهاي شيميايي، می پردازد.

دانشجوی شیمی لازم است در دروس ریاضی، شیمی و فیزیک قوی باشد و به درس شیمی علاقه مند باشد یعنی از مطالعه درس شیمی لذت ببرد و خسته نشود. گفتنی است که رشته شیمی از بین داوطلبان گروه ریاضی و فنی و علوم تجربی دانشجو میپذیرد. البته برخی از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی فقط از گروه آزمایشی علوم تجربی دانشجو میپذیرند

رشته شیمی در دانشگاه

رشته دانشگاهی شیمی، رشته ای است که به تربیت و پرورش متخصصانی می پردازد که به بررسی، مطالعه، تحقیق و آزمایش پرداخته و بتوانند فرآورده های شیمیایی را کنترل نمایند. دانشجویان در سطح کارشناسی این رشته، با بررسی و مطالعه ترکیبات، ساختار، خواص و ویژگی های ماده و کنترل آزمایشگاهی فرآیندهای شیمیایی آشنا می شوند.

هدف از این رشته دانشگاهی تربیت افرادی است که بتوانند در زمینه آموزش در دبیرستان ها، پژوهش در کارهای تحقیقاتی و به عنوان کارشناس مورد نیاز صنایع مختلف شیمیایی و غذایی فعالیت نمایند.

گرایش های رشته شیمی در مقطع کارشناسی

رشته شیمی در مقطع کارشناسی دانشگاه های ایران دارای سه گرایش اصلی شیمی کاربردی، شیمی محض و دبیری شیمی می باشد. رشته دبیری شیمی در تعدادی معدودی دانشگاه همچون دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ارائه می گردد.

تفاوت دو گرایش شیمی محض و کاربردی

تفاوت دو گرایش شیمی محض و شیمی کاربردی در چگونگی نگرش آنها به علم شیمی می باشد. از این رو، در شیمی کاربردی، دانشجویان تعدادی دروس مربوط به مهندسی شیمی را می گذرانند. از جمله این دروس می توان به اصول صنایع شیمیایی و یا تصفیه آب و فاضلاب اشاره کرد. به بیان دیگر، گرایش شیمی کاربردی نگاهی کاربردی به علم شیمی دارد. در واقع از آموخته های شیمی در صنعت استفاده می کند. از این جهت، فارغ التحصیلان این گرایش با مفاهیم که در صنعت شیمی مطرح است بیشتر آشنا هستند.

در حالیکه اساس کار در گرایش شیمی محض، علم شیمی است. در این گرایش، دانشجویان دروسی را در مورد چهار گرایش اصلی و مهم علم شیمی مطالعه می کنند. این چهار گرایش عبارتند از : شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه و شیمی فیزیک. به بیان دیگر، شیمی محض بیشتر به تئوری های علمی شیمی می پردازد. هدف از این گرایش تربیت دانشجویانی است که بتوانند در انجام کارهای تحقیقاتی موفق باشند. در نتیجه با تحصیل در دوره های کارشناسی ارشد و یا دکتری به تحلیل مسائل و ناشناخته های شیمی می پردازند.

به بیان دیگر، تفاوت اين دو گرايش در نحوه نگرش آنها به علم شيمي است چون شيمي كاربردي نگرشي كاربردي به علم شيمي دارد و مي‌خواهد از آموخته‌هاي شيمي در صنعت استفاده كند و به همين دليل فارغ‌التصيلان اين گرايش با مفاهيمي كه در صنايع شيمي مطرح است آشنايي بيشتري داشته و بهتر جذب بازار كار مي‌شوند اما هدف شيمي محض پرورش دانشجوياني است كه كارهاي تحقيقاتي انجام بدهند و با تحصيل در دوره فوق‌ليسانس و دكترا به حل مسائل و ناشناخته‌هاي علمي شيمي بپردازند. از همين‌رو درس‌هاي نظري گرايش شيمي محض بيشتر از دروس كاربردي آن است.

لازم به ذکر است که دو گرایش فوق در سطح کارشناسی تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند. در حقیقت بیشتر واحدهای دانشگاهی (حدود ۱۳۰ واحد) در دو گرایش شیمی مشترك می باشند. تنها بین ۱۲ تا ۱۸ واحد درسی (بسته به دانشگاه فرق می کند) در دروس رشته شیمی کاربردی با شیمی محض وجود دارد. توجه داشته باشید که در صورت تمایل، می توان در هنگام انتخاب دروس اختیاری، تعدادی از واحد های اختصاصی و ویژه گرایش دیگر را انتخاب نمود.

 

بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی

یکی از مهمترین ضعف های رشته شیمی در ایران، کمبود بازار کار و در نتیجه بی توجهی به رشته شیمی می باشد. لازم به ذکر است که فارغ التحصیلان این رشته، در برخی گرایش ها (مانند شیمی دارویی) از بازار کار خوب و مناسبی برخوردارند، در حالیکه در برخی دیگر از گرایش ها خیر! با این وجود، مهارت و تلاش فارغ التحصیلان رشته شیمی بسیار اهمیت دارد، پس می تواند آنها را به بازار کار خوبی برساند.

به این نکته توجه داشته باشید که رشته شیمی بیشتر در فضا های بسته و آزمایشگاهی کاربرد دارد، بنابراین از سر و صدا و هیاهو به دور می باشد. اما از طرفی، این رشته با مواد شیمیایی مختلف سر و کار دارد، پس می تواند باعث ایجاد حساسیت و یا مشکلاتی برای کارشناسان شیمی شود.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر شیمی

امکان ادامه تحصیل برای دانشجویان مقطع لیسانس رشته شیمی چه در داخل و چه خارج از کشور تا مقطع دکتری وجود دارد. فارغ التحصیلان کارشناسی شیمی می ‌‏توانند در تعدادی کد رشته ‌‏های مربوط به وزارت بهداشت نیز شرکت کنند. امروزه اقدامات خوبی درباره دوره پسا دکتری نیز در دانشگاه‌‏ های داخل انجام شده است.

شیمی محض دارای ۸ گرایش است که هر کدام زمینه تحقیقاتی متفاوتی دارد در ادامه این گرایش ها را نام می بریم:

شیمی آلی

در این گرایش ترکیبات آلی بررسی و سنتز شده و در صنایع دارویی، نفت و پتروشیمی، مواد آرایشی بهداشتی، تولید پلیمر ها و همچنین مواد غذایی استفاده می شوند.

شیمی معدنی

در این گرایش ترکیبات معدنی که در صنایع نفت و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد سنتز و بررسی می شود.

شیمی تجزیه

در این گرایش با استفاده از آنالیز دستگاهی در واحدهای کیفیت صنایع مختلف کنترل آلاینده ها مطالعات پزشکی و بالینی انجام می شود.

شیمی فیزیک

افرادی که در این گرایش تحصیل می کنند در زمینه بررسی مکانیسم‌های واکنش‌های شیمیایی از لحاظ سینتیکی و ترمودینامیکی با مراکز علمی و پژوهشی همکاری می کنند.

شیمی پلیمر

در این گرایش پلیمرهایی که در صنایع رنگ و رزین سازی پتروشیمی و دارویی مورد استفاده قرار می گیرند بررسی و سنتز می شوند.

فیتوشیمی

در این گرایش مواد موثر گیاهی که خواص دارویی و درمانی دارند سنتز و استخراج شده و بر روی کاربرد مواد موثر تحقیقات انجام می شود.

نانوشیمی

در این گرایش ترکیبات آلی و معدنی در بعد نانو و مطالعه و بررسی می شود و تغییراتی بر روی آن مواد انجام می شود تا خواص آن را در مقایسه با ماکرومولکول ها بهبود دهد.

شیمی دارویی

مواد موثره دارویی برسی و سنتز شده و  بر روی مواد سنتز شده مطالعاتی انجام می شود تا به عنوان داروی انسانی یا حیوانی مورد استفاده قرار گیرند.

آموزش شیمی

در این گرایش در زمینه آموزش و انتقال مفاهیم شیمی و تالیف متون شیمی است و  مخصوص افراد علاقمند به آموزش شیمی است.

شیمی دریا

در این گرایش شیمی آب مورد تحقیق است آلاینده های دریایی مورد مطالعه قرار می گیرد.

پیشرانه‌ها

زمینه تحقیق در این گرایش سوخت ها و انرژی هایی که د رسامانه های جلوبرنده مانند موتورها و موشک مود مطالعه قرار می گیرد.

 

تواناييهاي فارغ‌التحصيلان

• فارغ‌التحصيلان اين دوره مي‌توانند مسئوليت‌ زمينه‌هاي مختلف از جمله موارد زير را عهده‌دار باشند:
•  طرح، نظارت و اجراي طرحهاي تحقيقاتي كوچك و بزرگ شيميايي در سطوح مختلف كاربردي و علمي محض، در دانشگاهها، كارخانجات و مراكز تحقيقاتي ، به منظور ارتقاي كمي و كيفي محصولات مورد نياز جامعه .
• مسئوليت و ارائه خدمات در آزمايشگاههاي كنترل كيفي، پيگيري و ارائه معيارهاي استاندارد به منظور افزايش كميت و كيفيت محصولات توليدي و همچنين مواد مصرفي كارخانه‌ها و صنايع .
•   ارائه خدمات آموزشي در سطح دانشگاهها ، دبيرستانها و موسسات آموزشي.
• ارائه خدمات در كارخانجات پتروشيمي ، پلاستيك ، لاستيك ، رنگ و رزين ، الياف ، صنايع غذايي ، صنايع دارويي، بهداشتي و شوينده‌ها .
•  كمك به توسعه صنايع دستي كه در سطح گسترده‌اي در جامعه پراكنده هستند؛ از جمله ساخت رنگهاي بهتر و متنوع‌تر، بخصوص استفاده از رنگهاي طبيعي موجود در صنعت فرش.
• استفاده از گياهان دارويي فراواني كه در کشور موجودند، به منظور استخراج و شناسايي موارد كاربرد اين گياهان به كمك متخصصان داروساز.

 

منابع:

جهان شیمی  ،  مشاوره تحصیلی هیوا