استقبال جامعه از رشته روانشناسی روز به روز در حال افزایش است و آن را به یکی از پرطرفدارترین و محبوب‌ترین رشته‌های انسانی تبدیل کرده است. دانش‌آمو‌ختگان این رشته دارای مهارت‌های مختلف و منحصربه‌فردی هستند و به نیازهای روحی-روانی جامعه رسیدگی می‌کنند. گستردگی نیازهای روانی ما انسان‌ها باعث گستردگی شغل‌ های رشته روانشناسی شده و بازار کار و درآمد خوبی را برای فارغ‌التحصیلان آن فراهم کرده است.

علم روانشناسی علم مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهن انسان است. روانشناسی بر اساس روش های علمی به احساسات، شخصیت ها، ادراک، تفکر، حافظه و غیره در انسان می پردازد.

رشته روانشناسی از محبوب ترین رشته های تحصیلی گروه علوم انسانی است. هرچند که با توجه به ماهیت این رشته و دروسی که در دانشگاه ارائه می شود، می توان روانشناسی را علمی تجربی- انسانی دانست. البته شاید به دلیل همین موضوع است که روانشناسی رشته ای شناور است و از هر سه رشته انسانی، تجربی و ریاضی دانشجو می پذیرد. البته ظرفیت اصلی مربوط به رشته انسانی است.

رشته روانشناسی بدون کنکور

پذیرش بدون کنکور روانشناسی صرفا از طریق سوابق تحصیلی صورت می‌گیرد و فقط مربوط به دانشگاه‌های غیر انتفاعی، پردیس‌های خود گردان، پیام نور و دانشگاه آزاد است.

توانایی‌های لازم برای رشته روانشناسی

فردی که به دنبال رشته روانشناسی می رود باید مهارت هایی مانند انعطاف پذیری در رفتار و مهارت های تصمیم گیری، حل مسئله و علاقه به کمک و رفع مشکل انسان ها داشته باشد. همانطور که گفته شد، روانشناسان رفتارها و فرایندهای ذهنی انسان را مطالعه می کنند. یک روانشناس باید بتواند بر اساس روش های علمی به بررسی رفتارهای افراد از سنین کودکی تا بزرگسالی بپردازد و بتواند برای رفع مشکلات راهکار پیدا کند. این توانمندی‌ها تا حدی اکتسابی هستند و می‌توانید حین تحصیل آن‌ها را در خود پرورش دهید. در ادامه درباره هریک از این موارد توضیح مختصری داده‌ایم.

هوش هیجانی

هوش هیجانی به معنای توانایی شناخت و کنترل احساسات، هیجانات و واکنش‌های فرد در موقعیت‌های مختلف است. از آن‌جایی که روانشناس هر روز با افراد زیادی ارتباط دارد که هریک مشکلات و برخوردهای خاصی دارند، لازم است هوش هیجانی خود را تقویت کند.

درون نگری زیاد

بسیاری از مباحث روا‌نشناسی نیاز به فهم عمیق دارند و دانش‌آموختگان این رشته، باید ابتدا با دانش‌خود به خودشناسی و خود-تحلیلی بپردازند. کافی است نگاهی به نوشته‌های فروید، یونگ، آدلر، هورنای و دیگر روان‌شناسان بزرگ بیندازید تا موشکافی‌های آن‌ها را در فرآیند تحلیل خودشان ببینید

توانایی همدلی و همدردی

یکی از نشانه‌های روان سالم، توانایی همدلی موثر با دیگران است. اگر روانشناس نتواند مراجع را درک کند، هرگز قادر به برقراری رابطه درمانی خوب با او نخواهد بود.

برخورداری از سلامت روان

اگر قصد دارید وارد رشته روان‌شناسی شوید، به یاد داشته باشید که در تمام دوران تحصیل و کار، باید همیشه به درمانگر مراجعه کنید و تحت درمان باشید. عدم سلامت روان درمانگر، مراجعان را دچار آسیب‌های جدی خواهد کرد. حین سال‌های کار نیز، یک درمانگر به دلیل برخورد مداوم با مشکلات مراجعان، دچار فرسودگی می‌شود که اهمیت دو چندان مراجعه هر روانشناس به درمانگر شخصی خود را نشان می‌دهد.

توانایی تجزیه و تحلیل

روانشناسان خصوصا در کار درمان، با روان پیچیده انسان سر و کار دارند. به همین دلیل باید بتوانند اطلاعاتی که از مراجع می‌گیرند را با دانش خود تطبیق داده و با استفاده از مجموع آموخته‌ها، درمان را در مسیر درست پیش ببرند.

صبور بودن

مراجعین به روانشناس، افرادی هستند که مشکلات روحی و روانی آن‌ها را از پا انداخته است. اگر روا‌‌‌نشناس صبر و تحمل کافی نداشته باشد، نمی‌تواند چالش‌های درمان و حتی گاهی مشکلات بین خود و مراجعه کننده را تاب بیاورد.

 

 گرایش های رشته روانشناسی

قبلا این رشته در دوره کارشناسی هم گرایش داشت اما امروزه گرایش خاصی در دوره کارشناسی وجود ندارد.

به طور کلی در دوره کارشناسی دانشجویان ۴ سال با مفاهیم کلی و عمومی رشته روانشناسی آشنا می شوند و برای تخصصی تر شدن علم خود باید در دوره کارشناسی ارشد یکی از گرایش ها را انتخاب کنند.

در دوره کارشناسی تعداد کل واحدها ۱۴۴ واحد است که ۲۲ واحد آن عمومی ۷۱ واحد پایه و ۴۰ واحد تخصصی و همینطور ۱۰ واحد انتخابی می باشد.

گرایش های رشته روانشناسی که امکان تحصیل آنها در ایران در مقطع کارشناسی ارشد وجود دارد، عبارتند از:

 

روانشناسی تربیتی

روانشناسی عمومی

روان سنجی

روانشناسی بالینی

بالینی کودک و نوجوان

روانشناسی صنعتی و سازمانی

رشته آموزش و پرورش کودکان استثنائی

گرایش روانشناسی اسلامی

روانشناسی اجتماعی

بهداشت روان

 

نحوه ارتقای شغلی

در دوره کارشناسی علاوه بر اخذ مدرک لیسانس می توانید با شرکت در کارگاه ها و سمینارها مدارک مختلفی را کسب کنید و مهارت خود را بالاتر ببرید؛ روانشناسی و فلسفه کارشناسی، روانشناسی کارشناسی رشد  و روانشناسی و مدیریت کارشناسی از جمله مدارکی است که می توانید دریافت کنید و ارتقاء شغلی پیدا کنید.

تفاوت روانشناسی و روانپزشکی

معمولا به دلیل شباهت نوشتاری روانشناسی با روانپزشکی اشتباه گرفته می شود؛ در حالی که این دو تفاوتهای اساسی با هم دارند.

روانپزشک، پزشکی است که پس از اتمام دوره ۷ ساله پزشکی عمومی با شرکت در آزمون تخصص رشته روانپزشکی را انتخاب کرده است؛ او می تواند دارو تجویز کند.

در حالی که روانشناس به مطالعه اختلالات روانی و تشخیص و مدیریت آنها پرداخته و از پیشرفت آن جلوگیری می کنند. متدهای درمانی روانشناسان بسیار متفاوت از روانپزشکان است.

 

درآمد و بازار کار رشته روانشناسی در ایران

برای اینکه دید بهتری داشته باشید، می توانید این تقسیم بندی کلی را برای بازار کار رشته روانشناسی در نظر بگیرید:

۱- حوزه روانشناسی بالینی در کلینیک های روانشناسی یا کلینیک شخصی

۲- شاخه مشاوره خانواده در بسیاری از مراکز دولتی و خصوصی

۳- شاخه روانشناسی کودک در مراکز خصوصی و دولتی و یا مدارس و مهدکودک‌ها

۴- رشته روان سنجی و کار در حوزه مدارس و مراکز تشخیصی

۵- روانشناسی سازمانی و کار در حوزه راهنمایی و مشاوره شرکت ها و سازمان ها

…

با توجه به آینده شغلی رشته روانشناسی و تقسیم بندی بازار کار رشته روانشناسی، افراد می توانند طبق مدرک تحصیلی و میزان مهارتی که دارند در شغل های مختلف رشته روانشناسی مشغول به کار شوند. بر همین اساس حقوق دریافتی افراد با توجه به موقعیت شغلی آنها متفاوت است برای مثال فرد استخدام شده در آموزش و پرورش و یا سازمان های دولتی دیگر بر اساس قانون کار حقوق ثابت دریافت می کنند و افرادی که از لحاظ تحصیلی و مهارتی بالاتر هستند و یا  مجوز کلینیک دریافت کردند قطعاً درآمد بیشتری دارند.

می توان گفت حوزه درمان درآمد بهتری نسبت به حوزه پژوهش دارد. اما هر یک از شغل های مربوط به مشاوره و روانشناسی به نوبه خود فضای بسیار مناسبی برای اِعمال خلاقیت‌ها همچنین فضا برای پیشرفت و ارتقاء شغلی در صورت وجود پشتکار در مطالعه و تجربه بسیار مهیا است. البته در حال حاضر نوعی گذار فرهنگی در این رشته و بازار کار آن در حال وقوع است که آینده روشن تری را ترسیم خواهد کرد.

 

منابع:

دانشگاه ازاد اسلامی واحد مبارکه ، مجموعه مدارس سلام ، آویژه

تعریف ساده هوش مصنوعی

برای پاسخ ساده به این سوال که هوش مصنوعی چیست می‌توان عبارت هوش مصنوعی یا همان Artificial Intelligence  را تفکیک کرد و ابتدا درکی از هر کلمه به صورت مجزا بدست آورد.
کلمه مصنوعی یا Artificial به آنچه گفته می‌شود که به صورت طبیعی بوجود نیامده و در واقع توسط انسان‌ها ساخته شده است. کلمه هوش یا Intelligence نیز به توانایی تفکر و آموختن براساس تجربه گفته می‌شود. حالا اگر این دو کلمه با هم ترکیب شوند، عبارت هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) بدست می‌آید. حالا هوش مصنوعی چیست ؟ هوش مصنوعی به چیزی گفته می‌شود که طبیعی نیست اما می‌تواند تفکر کند و براساس تجربه یاد بگیرد و تصمیم‌گیری انجام دهد.

بنابراین به زبان ساده، هوش مصنوعی به توانایی تفکر یا یادگیری کامپیوتر یا ماشین گفته می‌شود. برای اینکه فردی هوشمند و دارای هوش تلقی شود، باید یادگیری اتفاق بیوفتد و فرد آموزش ببیند. در واقع انسان‌ها هم از روز اولی که به دنیا می‌آیند هوشمند نیستند و برای تبدیل شدن به فردی هوشمند و باهوش باید تحت آموزش قرار بگیرند.

وقتی که انسان‌ها یاد می‌گیرند، در واقع مواردی را به خاطر می‌سپارند و اطلاعاتی را در مغزشان ذخیره می‌کنند. سپس از این اطلاعات ذخیره شده در مغز برای تصمیم‌گیری هوشمندانه استفاده می‌شود. در خصوص ماشین‌ها و هوش مصنوعی هم شرایط یکسان است و درست مشابه انسان‌ها کامپیوترها هم باید ابتدا یاد بگیرند و نمی‌توانند تا زمانی که آموزش ندیده‌اند هوشمند شوند. بهتر است برای درک بهتر اینکه هوش مصنوعی چیست مثالی ساده ارائه شود..

مثالی ساده برای درک بهتر مفهوم هوش مصنوعی

برای مثال اگر فردی بخواهد رانندگی کند و اتومبیلی را براند، پیش از هر چیز باید موارد لازم را در مورد آن ماشین یاد بگیرد. فرد باید حتماً نحوه روشن کردن اتومبیل را بیاموزد؛ باید یاد بگیرد چگونه از دنده و پدال‌ها استفاده کند و ماشین را به جلو براند. همچنین علائم رانندگی بسیار مهم هستند و فرد باید بتواند مفهوم هرکدام از آن‌ها را درک کند و آن‌ها را در مغز خود حفظ کرده باشد. به این ترتیب در حین رانندگی فرد می‌تواند براساس آموخته‌های خود تصمیم‌گیری کند.

کامپیوترها هم به همین شکل عمل می‌کنند. یادگیری در کامپیوترها با استفاده از داده‌ها اتفاق می‌افتد. ماشین‌ها و کامپیوترها الگوهای موجود در داده‌ها را درک می‌کنند و سپس مدل‌هایی را می‌سازند و این مدل‌ها برای تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین انجام کارهایی هوشمندانه توسط ماشین و کامپیوترهای ساخته شده توسط انسان را هوش مصنوعی می‌نامند.

کاربرد هوش مصنوعی در کسب و کارهای مختلف

 

ChatGPT چیست ؟

یکی از نمونه های هوش مصنوعی که این روزها بسیار محبوب شده است، ChatGPT است. ChatGPT جدیدترین نسخه از GPT، خانواده‌ای از هوش مصنوعی با قابلیت تولید متن به‌حساب می‌آید.

در واقع، ChatGPT یک «چت‌بات» (Chatbot) مبتنی بر هوش مصنوعی است که می‌تواند هر سوالی را جواب دهد. چت جی پی تی می‌تواند موضوع‌ها و مباحث پیچیده‌ای را در حوزه‌های تخصصی مختلف مثل فیزیک، ریاضی و برنامه نویسی درک کند.

ربات پاسخگوی ChatGPT می‌تواند مسائل پیچیده در سطح دانشگاهی را حل کند، همچنین مطالب وبلاگی تولید کند، متن آهنگ بسازد، صفحات HTML ایجاد کند و سایر مواردی از این دست را انجام دهد.

 

از این علم می توان در کسب و کارهای مختلف استفاده کرد و در هر کسب و کاری منفعت های بسیاری را به همراه خواهد داشت. در ادامه به چند نمونه از این کاربرد ها در هر حوزه می پردازیم:

هوش مصنوعی در حوزه سلامت

مهم ترین نکته در این حوزه بهبود نتایج بیماران و در عین حال کاهش هزینه است. شرکت های فعال در حوزه سلامت می خواهند با استفاده از یادگیری ماشین، روند تشخیص و درمان را بهتر و سریعتر انجام دهند. یکی از شناخته شده ترین فناوری ها در این زمینه سیستم IBM Watson است. این سیستم زبان طبیعی را درک می کند و قادر به پاسخگویی به سوالاتی که از آن پرسیده می شود است. این سیستم تمام اطلاعات مربوط به بیمار از منابع موجود را استخراج می کند تا یک فرضیه ایجاد کند و پس از اطمینان آن را ارائه می دهد. سایر برنامه هایی که هوش مصنوعی دارند مانند چت بات ها، می توانند به بیماران برای برنامه ریزی قرار ملاقات، پاسخ به پرسش ها، صدور صورت حساب کمک کنند و یا به صورت یک دستیار سلامت مجازی به فرد بازخوردهای پزشکی ارائه دهد.

هوش مصنوعی در حوزه کسب و کار

برای کارها و فرآیندهای بسیار تکراری که در هر کسب و کار توسط انسان ها انجام می شود، می توان از فرآیندهای اتوماسیون رباتیک استفاده کرد. الگوریتم های یادگیری ماشین می توانند با کشف اطلاعات لازم، بهتر به مشتریان خدمت کنند. از چت بات ها نیز می توان برای ارائه خدمات فوری به مشتریان در وب سایت نیز استفاده کرد.

هوش مصنوعی در حوزه آموزش و پرورش

هوش مصنوعی در این حوزه می تواند به خودکار شدن نمره دهی و درجه بندی دانش آموزان کمک کند و به معلمان زمان بیشتری بدهد. هوش مصنوعی می تواند دانش آموزان را ارزیابی کند و با نیازهای آن ها سازگار باشد و با هر فرد متناسب با سرعت او کار کند. سیستم های مربی هوش مصنوعی می توانند پشتیبانی بیشتری به دانش آموزان ارائه دهند و اطمینان حاصل کنند که روند آموزش آن ها در راه درستی قرار دارد. Artificial intelligence می تواند نحوه یادگیری و مکان یادگیری دانش آموزان را تغییر دهد و حتی برخی از معلمان او را عوض کند.

هوش مصنوعی در حوزه اقتصاد

سیستم های هوش مصنوعی در برنامه های مالی شخصی، مانند Mint یا Turbo Tax، می توانند اطلاعات مالی شخصی هر فرد را جمع آوری کنند و به آن ها مشاوره مالی دهند. از برنامه های دیگر مانند IBM Watson حتی در روند خرید خانه نیز می توان استفاده کرد. امروزه نرم افزارها در وال استریت بخش عظیمی از معاملات را انجام می دهند.

هوش مصنوعی در حوزه قانون و قضا

روند کشف اسناد و مدارک غالبا برای انسان ها بسیار سخت است. اتوماسیون و هوش مصنوعی می تواند به این فرآیند کمک کرده و کارآمدتر از زمان استفاده کند. استارتاپ ها در حال ساخت دستیارهای رایانه ای هستند که پرسش و پاسخ ها را غربال می کند و می توانند با بررسی و طبقه بندی و یک بانک اطلاعاتی ، سؤالات برنامه ریزی شده را پاسخ دهد

هوش مصنوعی در حوزه تولید

این زمینه ای است که ربات ها هرچه تمام تر می توانند کار را به گردش دربیاورند. ربات های صنعتی می توانند تک تک وظایف محول شده را به طور کامل انجام دهند و جدا از کارکنان انسانی فعالیت کنند.

هوش مصنوعی در برقراری امنیت

از هوش مصنوعی و تکنولوژی پردازش تصویر در برقراری امنیت، ردیابی مجرمان، پیدا کردن هویت خلافکاران و… استفاده می‌شود. این سیستم‌ها قادرند با استفاده از هوش مصنوعی چهره افراد مختلف، موجودیت اشیاء و … را تشخیص دهند و هنگام مشاهده انجام تخلفات یا عملی مجرمانه آن را تشخیص داده و به نهاد مربوطه هشدار دهد.

هوش مصنوعی و تفسیر داده‌ها

کلان داده یا بیگ دیتا (Big Data) عبارتی است که برای توصیف مقادیر بزرگی از داده (اعم از داده های ساختار یافته و بدون ساختار) استفاده می‌شود. از کلان داده ها می‌توان برای استخراج اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری‌های مهم و حیاتی استفاده کرد و حرکات استراتژیک و حساس را با دقت بیشتری اجرا نمود. یک دانشمند داده به کمک کلان داده‌ها نه تنها قادر به تجزیه و تحلیل نیازهای افراد می‌باشد بلکه از قوانین حاکم بر بازارها و روندهای مختلف نیز اطلاع می‌یابد. تحلیل مقادیر زیادی داده، بدون هیچ گونه سیستم هوشمند و تنها به وسیله انسان امکان پذیر نیست. زیرا هم حجم داده بسیار گسترده است و هم هر روز بر میزان این حجم افزوده می‌شود. بنابراین مشخص است که با استفاده از هوش مصنوعی در تفسیر کلان داده‌ها است که به بسیاری از مفاهیم جدید می‌رسیم که نتیجه‌اش قابلیت متحول کردن بخش عظیمی از جامعه و زندگی انسان‌ها را دارد

 

دانش آموزانی که علاقه مند به رشته هوش مصنوعی هستند و میخواهند در این رشته تحصیل کنند ادامه مطلب را با ما همراه شوند.

رشته دانشگاهی هوش مصنوعی

رشته هوش مصنوعی یکی از گرایش‌های علوم و مهندسی کامپیوتر است که در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا  ارائه میگردد. بنابراین علاقه مندان باید در مقطع کارشناسی رشته مهندسی کامپیوتر یا علوم کامپیوتر به تحصیل بپردازند.

رشته هوش مصنوعی دارای چندین شاخه است که عبارتند از:

• یادگیری ماشین (Machine Learning)
• شبکه عصبی (Neural Networks)
• بینایی ماشین (Machine Vision)
• سیستم های خبره (Expert System)
• پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing)
• الگوریتم ژنتیک (Genetic Algorithm)
• روباتیک (Robotic)

 

یادگیری ماشین – Machine Learning

یادگیری ماشین  (ML)، یکی از شاخه های هوش مصنوعی است که به شدت طرفدار دارد. بطور خلاصه یادگیری ماشین یعنی هوشمندسازی ماشین بدون اینکه بصورت مستقیم به آن یاد داد؛ بدین صورت ماشین با استفاده از داده‌های ورودی و دستوراتی که به آن داده شده است، فرایند یادگیری را شروع کرده و به مرور زمان ضریب خطا را کم‌تر می‌کند. این یادگیری با استفاده از الگوریتم هایی که شبیه به فرایند ذهن انسان است انجام می‌شود و به مرور زمان دقت آن افزایش پیدا می‌کند که این موضوع بستگی دارد به نوع یادگیری که ماشین انجام می‌دهد.

 

شبکه عصبی – Neural Networks

شبکه عصبی یکی از درونی‌ترین لایه های هوش مصنوعی است. با استفاده از الگوریتم های شبکه های عصبی میتوان مدل‌های پیچیده و مختلف را طراحی و شناسایی کرد. یکی از مثال‌هایی که میتوان در مورد شبکه عصبی زد این است که به یک کودک یاد بدهیم که چگونه رنگ‌ها را از یکدیگر تشخیص دهد و این مورد باعث می‌شود تا کودک بعد از مدتی توانایی تشخیص رنگ‌ها را بدست آورد و حتی طیف‌های رنگی را از هم بشناسد، این مثال دقیقا همان کاربرد شبکه عصبی در یاد دادن مطالب به ماشین و سیستم است. شبکه عصبی قابلیت طبقه بندی کردن بصورت دقیق را دارد بطوری که ورودی‌ها را به یک یا چندین خروجی تبدیل کرده و گستره و دامنه خروجی‌ها را به کلاس‌های متفاوت جداسازی می‌کند.

شبکه عصبی از بافت‌هایی به نام نورون تشکیل شدند که با بکارگیری نیروی الکترومغناطیسی در راستای حل یک مسئله یا مشکل، با یکدیگر هماهنگ عمل می‌کنند و در نتیجه اطلاعات را انتقال می‌دهند. از اهداف مهم و کاربردهای جالب ایجاد یک شبکه عصبی، پیش بینی کردن است به نوعی که با شبیه‌سازی و مدل‌سازی ویژ‌گی‌های پردازشی مغز انسان و حیوانات، میتوان الگوهای شناخته نشده را شناسایی و بدست آورد. این قابلیت مدل‌های بسیاری دارد که هدف آن مغز انسان است تا بتواند به قدرت تقلید را برسد. نقش شبکه عصبی در جاهایی که نمیدانیم در حال جستجوی چه چیزی هستیم بسیار کمک‌کننده است مثل تطابق چهره، تشخیص دستخط، راندن خودکار اتومبیل و غیره.

بینایی ماشین – Machine Vision

از گسترده‌ترین حوزه های هوش مصنوعی، بینایی ماشین است. اگر بخواهیم این شاخه از هوش مصنوعی را به زبان ساده تعریف کنیم یعنی از طریق بینایی ماشین با استفاده از پردازش دو بعدی می‌تواند یک دنیای سه بعدی را ایجاد و بازسازی کند، مفهوم آن به این معناست که سیستم‌های رایانه‌ای به کمک دوربین ببینند و درک کنند. در بینایی ماشین به گسترش مفاهیمی از سیستم‌های هوشمند اشاره می‌کند که با استفاده از عکس‌ها، اطلاعات دقیق را استخراج می‌کند. از بینایی ماشین در صنایعی که بصورت شبانه‌روزی نیاز به بررسی دارد که سرعت پردازش به شدت بالایی داشته باشد، استفاده می‌شود.

طی سال‌های اخیر از هوشمندی بینایی ماشین در صنایع پیشرفته‌ای همچون خطوط تولید کارخانه‌ها جهت کنترل کیفی محصولات استفاده می‌شود. دلایلی که باعث می‌شود تا از تکنولوژی بینایی ماشین استفاده کرد، مواردی همچون سرعت فوق‌العاده بالا، هزینه نگهداری خیلی کم، خطای به شدت پایین، عدم نیاز به حضور اپراتور بصورت شبانه‌روزی و بسیاری از موارد دیگر که باعث شده است تا صنعت‌های مختلف و کارخانه‌های هوشمند به این فناوری جدید و قدرتمند روی بیاورند. یکی از مثال‌هایی که میتوان از تکنولوژی بینایی ماشین زد این است که دستگاهی طراحی و اختراع شده است که با استفاده از پردازش تصویر موجود در بینایی ماشین، توانایی تشخیص نان‌های پخته شده را از پخته نشده دارد و آن‌ها را از یکدیگر جداسازی می‌کند.

سیستم های خبره – Expert System

تا به اینجا تمامی شاخه‌های هوش مصنوعی که مورد بررسی قرار دادیم، بر روی اطلاعات و داده‌ها کار می‌کردند اما سامانه های خبره، نرم‌افزارهایی هستند که آگاهی، فهم و دانش انسانی را در پایگاه داده‌های خود نگهداری و ذخیره می‌کنند. در واقع سامانه های خبره از سیستم‌های کامپیوتری مبتنی بر هوش مصنوعی تشکیل شدند که قابلیت توانایی یادگیری و تصمیم‌گیری دارند و همین امر باعث شده است تا سامانه های خبره بصورت یک دستیار به کاربران توصیه‌های کارشناسانه کند.

سامانه های خبره جهت تصمیم‌گیری می‌بایست آگاهی و دانش بدست آورده را در یک قالب مرتبط و مناسب به نمایش دربیاورد و مدیریت کند چون این اطلاعات باید از لحاظ اصالت، اعتبارسنجی بشوند تا داده‌های غلط به سیستم وارد نشود و از نتایج اشتباه جلوگیری شود. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد سامانه های خبره این است که می‌توانند دلایلی که منجر به نتیجه می‌شود را شرح بدهند چون از شیو‌ه‌های ابتکاری به جای روش‌های الگوریتمی استفاده می‌کند.

سامانه های خبره از منطق if-then برای حل مسائل و مشکلات پیچیده پیروی می‌کنند و همین موضوع باعث شده است تا از شیوه‌های رایج و مطرح برنامه نویسی استفاده نکنند. تکنولوژی سامانه های خبره در کارهایی همچون بررسی وام‌های بانکی، پردازش سیستم‌های پزشکی، مدیریت و کنترل اطلاعات، کشف و شناسایی ویروس‌ها و غیره کاربرد دارن

پردازش زبان طبیعی – Natural Language Processing

پردازش زبان طبیعی به توانایی درک گفتار انسان می‌پردازد. از کلیدی‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی، پردازش زبان طبیعی است که بر پایه یادگیری ماشین می‌باشد. این تکنولوژی به کسب‌وکارهایی کمک می‌کند که بصورت مداوم با انبوهی از متن‌های بدون ساختار همچون پیام‌ها، ایمیل‌ها، رزومه‌ها و غیره سروکار دارند و باعث می‌شود تا این فرایندها سریع‌تر و دقیق‌تر انجام شوند.

پردازش زبان طبیعی به برقراری ارتباط زبان انسانی با کامپیوترها اشاره دارد که به توانایی درک زبان انسان توسط کامپیوتر می‌پردازد. از اهداف مهم پژوهشگران و متخصصان حوزه هوش مصنوعی این است که با استفاده از قابلیت پردازش زبان طبیعی، نرم‌افزارهایی را طراحی کنند که قدرت درک و فهمیدن زبان انسانی را در موضوعات گوناگون داشته باشد. در این بین باید به این نکته اشاره کرد که هدف نهایی هوش بشری برای استفاده از توانایی پردازش زبان طبیعی، فقط درک زبان طبیعی نیست اما عدم درک آن برای سیستم‌های رایانه‌ای، از ویژگی‌ها و قابلیت‌های کامپیوترها می‌کاهد.

الگوریتم ژنتیک – Genetic Algorithm

الگوریتم ژنتیک از شاخه های هوش مصنوعی است که به کمک آن میتوان برنامه‌های کامپیوتری که با موضوعاتی زیستی ارتباط دارند، طراحی کرد. برنامه نویسی الگوریتم ژنتیک توسط گروه جان کوزا (John Koza) توسعه داده شده است، از برنامه نویسی الگوریتم ژنتیک برای طراحی و حل مسئله برنامه‌های جمعیتی، الگوشناسی، روباتیک، کنترل جمعیت، بهینه‌سازی، تئوری بازی‌ها و غیره میتوان استفاده کرد.

از اهداف الگوریتم ژنتیک، حل راحت و آسان مسائل مربوطه است که با استفاده از الگوریتم های ژنتیک در راستای فرایند تکامل طبیعی موجودات زنده به کار گرفته می‌شود. در حقیقت سیستم‌هایی که از الگوریتم های ژنتیک پیروی می‌کنند با استفاده از اصل انتخاب طبیعی داروین برای پیدا کردن فرمول بهینه جهت پیش‌بینی یا تطبیق دادن الگوهای موجود استفاده می‌کنند و به مرور زمان به تکامل می‌رسند.

روباتیک – Robotic

علم روباتیک، شاخه‌ای از هوش مصنوعی است که به یک رشته میان شاخه‌ای در دنیای علوم شناخته می‌شود که برای طراحی، ساخت و استفاده از ربات‌ها؛ از ادغام سه رشته مهندسی مکانیک، مهندسی برق و علوم کامپیوتر به همراه دیگر رشته‌ها علمی استفاده می‌شود. امروزه فناوری روباتیک به یکی از موضوعات جذاب تبدیل شده است چون به نوعی قابل برنامه‌ریزی هستند که بتوانند بسیاری از کارها را بصورت اتوماتیک و بعضاً نیمه اتوماتیک انجام دهند.

ربات‌ها با قابلیت یادگیری ماشین توانایی این را دارند که از طریق حسگرهای مختلف و سنسورهای هوشمند با محیط فیزیکی اطراف خود ارتباط برقرار کنند و با اطلاعاتی که دریافت می‌کنند، آن‌ها را پردازش کنند و نتایج را بصورت تصمیم‌گیری ارائه دهند. این نکته را هم باید در نظر گرفت که ربات‌ها با گوناگونی بسیاری که دارند، میتوان در جاهایی که حضور انسان خطرناک است بکار کرد چون با پیاده‌سازی و شبیه‌سازی رفتارهای انسانی بر روی آن‌ها، میتوان حدااکثر استفاده مفید را کرد.

 

منابع : فرادرس، عامراندیش، امیرتودی

علم شیمی را می توان یکی از رشته های علوم پایه و بنیادی است که از دو مسیر رشته علوم تجربی و ریاضی فیزیک می توان در این رشته تحصیل کرد. این رشته در حقیقت از دو بخش علم شیمی و صنایع شیمی تشکیل شده است. بنابراین، علم شیمی زیر بنای علوم مختلفی مانند بیولوژی، بیو شیمی، بیوتکنولوژی، داروسازی، پزشکی، دندان پزشکی و همچنین رشته های متعدد مهندسی می باشد.

رشته شیمی در سطح کارشناسی به بررسي و مطالعه اجمالي تركيب، ساختار و ويژگي‌هاي ماده و همچنين كنترل آزمايشگاهي فرآيندهاي شيميايي، می پردازد.

دانشجوی شیمی لازم است در دروس ریاضی، شیمی و فیزیک قوی باشد و به درس شیمی علاقه مند باشد یعنی از مطالعه درس شیمی لذت ببرد و خسته نشود. گفتنی است که رشته شیمی از بین داوطلبان گروه ریاضی و فنی و علوم تجربی دانشجو میپذیرد. البته برخی از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی فقط از گروه آزمایشی علوم تجربی دانشجو میپذیرند

رشته شیمی در دانشگاه

رشته دانشگاهی شیمی، رشته ای است که به تربیت و پرورش متخصصانی می پردازد که به بررسی، مطالعه، تحقیق و آزمایش پرداخته و بتوانند فرآورده های شیمیایی را کنترل نمایند. دانشجویان در سطح کارشناسی این رشته، با بررسی و مطالعه ترکیبات، ساختار، خواص و ویژگی های ماده و کنترل آزمایشگاهی فرآیندهای شیمیایی آشنا می شوند.

هدف از این رشته دانشگاهی تربیت افرادی است که بتوانند در زمینه آموزش در دبیرستان ها، پژوهش در کارهای تحقیقاتی و به عنوان کارشناس مورد نیاز صنایع مختلف شیمیایی و غذایی فعالیت نمایند.

گرایش های رشته شیمی در مقطع کارشناسی

رشته شیمی در مقطع کارشناسی دانشگاه های ایران دارای سه گرایش اصلی شیمی کاربردی، شیمی محض و دبیری شیمی می باشد. رشته دبیری شیمی در تعدادی معدودی دانشگاه همچون دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ارائه می گردد.

تفاوت دو گرایش شیمی محض و کاربردی

تفاوت دو گرایش شیمی محض و شیمی کاربردی در چگونگی نگرش آنها به علم شیمی می باشد. از این رو، در شیمی کاربردی، دانشجویان تعدادی دروس مربوط به مهندسی شیمی را می گذرانند. از جمله این دروس می توان به اصول صنایع شیمیایی و یا تصفیه آب و فاضلاب اشاره کرد. به بیان دیگر، گرایش شیمی کاربردی نگاهی کاربردی به علم شیمی دارد. در واقع از آموخته های شیمی در صنعت استفاده می کند. از این جهت، فارغ التحصیلان این گرایش با مفاهیم که در صنعت شیمی مطرح است بیشتر آشنا هستند.

در حالیکه اساس کار در گرایش شیمی محض، علم شیمی است. در این گرایش، دانشجویان دروسی را در مورد چهار گرایش اصلی و مهم علم شیمی مطالعه می کنند. این چهار گرایش عبارتند از : شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه و شیمی فیزیک. به بیان دیگر، شیمی محض بیشتر به تئوری های علمی شیمی می پردازد. هدف از این گرایش تربیت دانشجویانی است که بتوانند در انجام کارهای تحقیقاتی موفق باشند. در نتیجه با تحصیل در دوره های کارشناسی ارشد و یا دکتری به تحلیل مسائل و ناشناخته های شیمی می پردازند.

به بیان دیگر، تفاوت اين دو گرايش در نحوه نگرش آنها به علم شيمي است چون شيمي كاربردي نگرشي كاربردي به علم شيمي دارد و مي‌خواهد از آموخته‌هاي شيمي در صنعت استفاده كند و به همين دليل فارغ‌التصيلان اين گرايش با مفاهيمي كه در صنايع شيمي مطرح است آشنايي بيشتري داشته و بهتر جذب بازار كار مي‌شوند اما هدف شيمي محض پرورش دانشجوياني است كه كارهاي تحقيقاتي انجام بدهند و با تحصيل در دوره فوق‌ليسانس و دكترا به حل مسائل و ناشناخته‌هاي علمي شيمي بپردازند. از همين‌رو درس‌هاي نظري گرايش شيمي محض بيشتر از دروس كاربردي آن است.

لازم به ذکر است که دو گرایش فوق در سطح کارشناسی تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند. در حقیقت بیشتر واحدهای دانشگاهی (حدود ۱۳۰ واحد) در دو گرایش شیمی مشترك می باشند. تنها بین ۱۲ تا ۱۸ واحد درسی (بسته به دانشگاه فرق می کند) در دروس رشته شیمی کاربردی با شیمی محض وجود دارد. توجه داشته باشید که در صورت تمایل، می توان در هنگام انتخاب دروس اختیاری، تعدادی از واحد های اختصاصی و ویژه گرایش دیگر را انتخاب نمود.

 

بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی

یکی از مهمترین ضعف های رشته شیمی در ایران، کمبود بازار کار و در نتیجه بی توجهی به رشته شیمی می باشد. لازم به ذکر است که فارغ التحصیلان این رشته، در برخی گرایش ها (مانند شیمی دارویی) از بازار کار خوب و مناسبی برخوردارند، در حالیکه در برخی دیگر از گرایش ها خیر! با این وجود، مهارت و تلاش فارغ التحصیلان رشته شیمی بسیار اهمیت دارد، پس می تواند آنها را به بازار کار خوبی برساند.

به این نکته توجه داشته باشید که رشته شیمی بیشتر در فضا های بسته و آزمایشگاهی کاربرد دارد، بنابراین از سر و صدا و هیاهو به دور می باشد. اما از طرفی، این رشته با مواد شیمیایی مختلف سر و کار دارد، پس می تواند باعث ایجاد حساسیت و یا مشکلاتی برای کارشناسان شیمی شود.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر شیمی

امکان ادامه تحصیل برای دانشجویان مقطع لیسانس رشته شیمی چه در داخل و چه خارج از کشور تا مقطع دکتری وجود دارد. فارغ التحصیلان کارشناسی شیمی می ‌‏توانند در تعدادی کد رشته ‌‏های مربوط به وزارت بهداشت نیز شرکت کنند. امروزه اقدامات خوبی درباره دوره پسا دکتری نیز در دانشگاه‌‏ های داخل انجام شده است.

شیمی محض دارای ۸ گرایش است که هر کدام زمینه تحقیقاتی متفاوتی دارد در ادامه این گرایش ها را نام می بریم:

شیمی آلی

در این گرایش ترکیبات آلی بررسی و سنتز شده و در صنایع دارویی، نفت و پتروشیمی، مواد آرایشی بهداشتی، تولید پلیمر ها و همچنین مواد غذایی استفاده می شوند.

شیمی معدنی

در این گرایش ترکیبات معدنی که در صنایع نفت و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد سنتز و بررسی می شود.

شیمی تجزیه

در این گرایش با استفاده از آنالیز دستگاهی در واحدهای کیفیت صنایع مختلف کنترل آلاینده ها مطالعات پزشکی و بالینی انجام می شود.

شیمی فیزیک

افرادی که در این گرایش تحصیل می کنند در زمینه بررسی مکانیسم‌های واکنش‌های شیمیایی از لحاظ سینتیکی و ترمودینامیکی با مراکز علمی و پژوهشی همکاری می کنند.

شیمی پلیمر

در این گرایش پلیمرهایی که در صنایع رنگ و رزین سازی پتروشیمی و دارویی مورد استفاده قرار می گیرند بررسی و سنتز می شوند.

فیتوشیمی

در این گرایش مواد موثر گیاهی که خواص دارویی و درمانی دارند سنتز و استخراج شده و بر روی کاربرد مواد موثر تحقیقات انجام می شود.

نانوشیمی

در این گرایش ترکیبات آلی و معدنی در بعد نانو و مطالعه و بررسی می شود و تغییراتی بر روی آن مواد انجام می شود تا خواص آن را در مقایسه با ماکرومولکول ها بهبود دهد.

شیمی دارویی

مواد موثره دارویی برسی و سنتز شده و  بر روی مواد سنتز شده مطالعاتی انجام می شود تا به عنوان داروی انسانی یا حیوانی مورد استفاده قرار گیرند.

آموزش شیمی

در این گرایش در زمینه آموزش و انتقال مفاهیم شیمی و تالیف متون شیمی است و  مخصوص افراد علاقمند به آموزش شیمی است.

شیمی دریا

در این گرایش شیمی آب مورد تحقیق است آلاینده های دریایی مورد مطالعه قرار می گیرد.

پیشرانه‌ها

زمینه تحقیق در این گرایش سوخت ها و انرژی هایی که د رسامانه های جلوبرنده مانند موتورها و موشک مود مطالعه قرار می گیرد.

 

تواناييهاي فارغ‌التحصيلان

• فارغ‌التحصيلان اين دوره مي‌توانند مسئوليت‌ زمينه‌هاي مختلف از جمله موارد زير را عهده‌دار باشند:
•  طرح، نظارت و اجراي طرحهاي تحقيقاتي كوچك و بزرگ شيميايي در سطوح مختلف كاربردي و علمي محض، در دانشگاهها، كارخانجات و مراكز تحقيقاتي ، به منظور ارتقاي كمي و كيفي محصولات مورد نياز جامعه .
• مسئوليت و ارائه خدمات در آزمايشگاههاي كنترل كيفي، پيگيري و ارائه معيارهاي استاندارد به منظور افزايش كميت و كيفيت محصولات توليدي و همچنين مواد مصرفي كارخانه‌ها و صنايع .
•   ارائه خدمات آموزشي در سطح دانشگاهها ، دبيرستانها و موسسات آموزشي.
• ارائه خدمات در كارخانجات پتروشيمي ، پلاستيك ، لاستيك ، رنگ و رزين ، الياف ، صنايع غذايي ، صنايع دارويي، بهداشتي و شوينده‌ها .
•  كمك به توسعه صنايع دستي كه در سطح گسترده‌اي در جامعه پراكنده هستند؛ از جمله ساخت رنگهاي بهتر و متنوع‌تر، بخصوص استفاده از رنگهاي طبيعي موجود در صنعت فرش.
• استفاده از گياهان دارويي فراواني كه در کشور موجودند، به منظور استخراج و شناسايي موارد كاربرد اين گياهان به كمك متخصصان داروساز.

 

منابع:

جهان شیمی  ،  مشاوره تحصیلی هیوا 

معرفی رشته مشاوره

در این مقاله به بررسی رشته مشاوره یکی از رشته های پرکاربرد و پرطرفدار گروه انسانی می پردازیم. هدف از این رشته پرورش کارشناسانی است که مسلط بر راهنمایی و مشورت دادن به افراد برای حل مشکلات آنها باشند. امروزه با توجه به آگاهی شهروندان برای دریافت مشاوره از متخصص این امر برای مسائلی چون موارد تحصیلی، شغلی ، روابط خانوادگی  و غیره بازار کار مناسبی برای این رشته پیش بینی میشود.

این مقاله برای آشنایی دانش آموزان بورسیه بنیاد خیریه اکبر سلطانی نسب از رشته دانشگاهی مشاوره تهیه شده است.

دروس تحصیلی رشته مشاوره در حوزه های رشد ابعاد مختلف شخصیت افراد، پیشگیری از اختلالات و مشکلات و به ویژه مشکلات مختص دانش آموزان و نوجوانان می باشد. رشته مش​اوره در مقطع کارشناسی فاقد گرایش می باشد و همانند سایر رشته ها در مقطع کارشناسی حدود چهار سال و هشت ترم به طول می انجامد که در این مدت دانشجویان باید ۱۳۵ واحد درسی را بگذرانند.

رشته مشاوره با رشته روان شناسی چه فرقی دارد؟

یکی از مهمترین سوالات داوطلبان در رابطه با رشته مشاوره تفاوت آن با رشته روانشناسی میباشد که در پاسخ باید گفت این دو رشته کاملاً مجزا از یکدیگر هستند. هدف از رشته روان شناسی درمان بیماری های روان شناختی می باشد که شامل بسیاری از افراد جامعه نیز می شود، اما مشاوره رشته ای است که به افراد نیازمند در حل مشکلات روزمره زندگیشان راهنمایی می دهد. به طور کلی باید گفت که تفاوت اصلی این دو رشته در این است که مراجعین به روانشناس ممکن است با مشکلاتی در روان و روح خود مواجه باشند، در حالی که مخاطبین مشاوران همه افراد جامعه می توانند باشند. همچنین تفاوت دیگر این دو رشته این است که برای ورود به رشته مشاوره صرفاً از طریق رشته علوم انسانی می توان اقدام کرد، در حالی که روانشناسی رشته ای شناور بوده و می توان از سایر رشته ها همچون تجربی و ریاضی نیز به آن وارد شد.

گرایش‌های رشته مشاوره در مقطع کارشناسی ارشد

این رشته در مقطع کارشناسی بدون گرایش است و در مقطع ارشد دارای ۴ گرایش مشاوره‌ی خانواده، تحصیلی، شغلی و توان‌بخشی.

 

– مشاوره خانواده

مشاوره خانواده می‌تواند در زمینه‌های رفع دعوای زناشویی، افزایش صمیمیت میان زوجین، درمان مشکلات بین همسران، رفع دعوا با خانواده یا خانواده همسر، خیانت و دگرخواهی عاطفی، مشاوره پیش از طلاق و نجات زندگی و بهبود زندگی زناشویی به افراد مشاوره دهد.

– مشاوره تحصیلی

در زمینه روش‌ها و تکنیک‌های مطالعه و درس خواندن به کودکان و نوجوانان کمک کند. پیشرفت تحصیلی، روش برنامه‌ریزی درسی و ایجاد انگیزه مطالعه، موضوعاتی است که مشاور تحصیلی باید در مورد آن تخصص داشته باشد.

– مشاوره شغلی

آگاهی در مورد زمینه‌های شغلی و بسترهای موفقیت شغلی، ایجاد انگیزه و تکنیک‌های ارتباطی و انگیزشی از مهم‌ترین درس‌ها این رشته است.

– مشاوره توان‌بخشی

همان‌طور که از نام این گرایش نیز مشخص است، دانشجویان در آن به مطالعه‌ی وضعیت معلولان، سالمندان، معتادان و افراد توان‌یاب ارثی یا اکتسابی و نحوه‌ی بازتوانی آن‌ها خواهند پرداخت و درصورتی‌ که قصد کار با چنین گروه‌هایی را دارید، می‌توانید در مقطع ارشد وارد مشاوره‌ی توان‌بخشی شوید که نسبت به گرایش‌های دیگر، نوپاتر است و یکی از ضرورت‌های اساسی به‌حساب می‌آید.

 

 

وضعیت بازار کار  رشته مشاوره

با توجه به شرایط امروز جوامع و اهمیت زیاد بحث مشاوره در سلامت روانی افراد و جوامع، رشته مشاوره در حال حاضر در جامعه ما کاربرد وسیعی دارد و روز به روز در حال گسترش می باشد. همچنین در این رشته تنوع شغلی بسیار زیاد می باشد و اکثر فارغ التحصیلان می توانند بعد از فارغ التحصیلی در صورت داشتن مهارت های کافی در مراکز متعددی مشغول به کار شوند. همچنین به دلیل افزایش نیاز افراد به گرفتن مشاوره در زمینه های مختلفی از جمله تحصیلی، خانوادگی، ازدواج و… می توان آینده خوبی را برای این رشته متصور بود. البته لازم به ذکر است که در مقطع کارشناسی پیدا کردن شغل برای رشته مشاوره اندکی دشوار می باشد، در حالی که در مقاطع بالاتر از جمله ارشد و دکترا شرایط بسیار مساعد تر می شود.

فارغ التحصیلان رشته مشاوره می توانند در مراکز متعددی که برخی از آنها در زیر ذکر می شوند مشغول به کار شوند:

• مشاور مدارس دولتی و خصوصی
• مشاور پیش دبستان ها
• مشاور مهدکودک ها
• مشاور در سازمان های بهزیستی
• مشاور در فرهنگ سراها
• مشاور در کمیته امداد
• مشاور در مراکز بازپروری و زندان ها
• مشاور در شهرداری ها
• مشاور در مراکز نیروی انتظامی
• مشاور در کارخانه ها
• مشاور در سرای محله ها
• مشاور در سرای سالمندان

 

توانایی های لازم برای اشتغال در رشته مشاوره

رشته مشاوره دارای اهمیت بسیار زیادی در هر جامعه می باشد زیرا مشاوران وظیفه دارند از مبتلا شدن افراد به اختلالات روانی و مشکلات روحی و عاطفی جلوگیری کنند و با توضیحات و راهنمایی های درست و به جا از بسیاری از مشکلات آینده آنها جلوگیری کنند. چرا که مبنای رشته مشاوره بر پیشگیری می باشد. بنابراین افرادی که میخواهند در این رشته ادامه تحصیل دهند حتماً باید به آن علاقه کافی را داشته باشند و بتوانند از پس این کار مهم برآیند و همچنین دارای ویژگی هایی باشند که برخی از آنها عبارتند از:

• شنونده خوبی بودن
• صبور بودن
• روحیه تحقیق و پژوهشی داشتن
• داشتن قدرت بیان خوب
• داشتن شخصیتی متعادل برای تاثیرگذاری بر افراد
• داشتن تجربه کافی در ابعاد مختلف
• داشتن قدرت حل مسئله
• داشتن مهارت ارتباطی در سطح عالی
• داشتن روحیه یاریگری
• داشتن حس نوع دوستی

 

شرایط تاسیس مرکز مشاوره

شرایط تاسیس مرکز مشاوره خصوصی برای فارغ التحصیلان این رشته به شرح زیر می باشد:

• فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد یا دکترا باشد.
• داشتن مدرک دو مقطع تحصیلی پشت سر هم (مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد یا مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری)
• فارغ التحصیل یکی از رشته های علوم رفتاری نظیر روانشناسی و یا مشاوره باشد.
• گذراندن دوره کارورزی در سازمان نظام روانشناسی کشور به مدت هشتصد ساعت.
• پذیرفته شدن در مصاحبه سازمان نظام روانشناسی کشور.

 

 

 

منابع:

ایسنا ، ایران مشاوره، چی بخونم