آشنایی با رشته مهندسی عمران

رشته ی مهندسی عمران (Civil Engineering) یكی از رشته های پر اهمیت و جذاب در مجموعه رشته های دانشگاهی است كه داوطلب در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی می تواند آن را انتخاب كند. هدف این رشته آموزش ساختن سازه های ساختمانی و غیرساختمانی است که شامل سازه های ساختمان، جاده، تونل، سد، مجاری انتقال آب، و غیره هستند.

 دلیل انتشار این مقاله آگاهی بهتر دانش آموزان بورسیه بنیاد خیریه اکبر سلطانی نسب با رشته عمران می باشد تا برای انتخاب رشته پایه دهم و یا انتخاب رشته ی دانشگاهی مطمئن تر قدم بردارند.
هدف از ایجاد رشته مهندسی عمران تربیت افراد توانمند و با استعدادی است که بتوانند با آگاهی علمی و فنی کافی از عهده انجام وظایف طراحی، مدیریت، نظارت، و اجرای پروژه های عمرانی در زمینه های مرتبط برآیند و نیازهای عمرانی جامعه را به سازه های ساختمانی و غیرساختمانی برآورده کنند. درواقع دانشجوی مهندس عمران باید بیاموزد که تعادل میان سه عامل ایمنی، زیبایی، و مقرون به صرفه بودن را حفظ کند.

وظایف مهندس عمران

• رایزنی و گفتگو با مشتریان و کارفرمایان
• استفاده از نرم افزارهای مدلسازی برای تحلیل داده های ارسالی ناظران، نقشه کشی و آزمایش مواد و مصالح
• آزمایش خاک برای تعیین کیفیت و قدرت پایه سازه
• تهیه نقشه
• بررسی امکان پذیری پروژه های عمرانی
• محاسبه و اجرای سازه های مختلف مثل ساختمان های مسکونی، اداری، و صنعتی
• بررسی ریسک ها و اثرات ناشی از پروژه های عمرانی و تصمیم گیری برای آغاز پروژه
• ارائه گزارش به مشتریان، مراکز دولتی و سازمان ها
• مدیریت پروژه های ساختمانی

رشته مهندسی عمران برای چه کسانی مناسب است؟

برای ورود به هر رشته ای یک سری فاکتور ها برای موفقیت وجود دارد. مهمترین فاکتور در رشته مهندسی عمران علاوه بر علاقه به عمران و سازه های ساختمانی و غیر ساختمانی ، قدرت استفاده از علوم ریاضی و فیزیک می باشد.
رشته مهندسی عمران با ساخت و ساز سرو کار دارد و یک مهندس عمران باید بتواند به بررسی توان پایه ها و ستون ها، فضا و حجم ها، و … بپردازد. به همین علت تسلط بر ریاضی و فیزیک و داشتن توانایی در این دو درس برای دانشجویان رشته مهندسی عمران ضروری است.

فضای کار مهندسی عمران، گروهی است و مهندسان عمران با مجموعه ای از کادر ساخت و ساز فعالیت می کنند؛ به همین علت داشتن روابط عمومی بالا و اجتماعی بودن برای موفقیت کاری مهندسان عمران بسیار راهگشاست. آن ها باید قدرت تجسم و دید مهندسی داشته باشند.

همچنین اطلاع از قوانین و بخشنامه های مرتبط با ساخت و ساز و به روز رسانی این قوانین برای مهندسان عمران ضروری است. یکی دیگر از پارامترهای یک مهندس عمران موفق آشنایی با نرم افزار های مهندسی است؛ زیرا با پیشرفت تکنولوژی ها نقشه کشی ها و مدلسازی ها با نرم افزارهای رایانه ای صورت می گیرد.

مزایا و معایب رشته مهندسی عمران

از مزایای این رشته نیاز دائمی یک شهر و کشور به ساخت و ساز است. رشته مهندسی عمران یکی از رشته هایی است که وجود آن در همه شهر ها ضروری است؛ چرا که با ساخت و ساز ساختمان ها و بنا ها سرو کار دارند. اما به دلیل گسترش رشته مهندسی عمران در دانشگاه های مختلف کشور، فارغ التحصیلان این رشته زیاد و رو به اشباع است. دانشجویان رشته مهندسی عمران نباید انتظار داشته باشند که با گذراندن دوره کارشناسی بر همه مسائل رشته مهندسی عمران تسلط یابند، بلکه آن ها باید علاوه بر دروس و واحد هایی که در دوره تحصیل می گذرانند با مطالعه و بررسی و همچنین کارآموزی به تسلط لازم در این رشته برسند.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی عمران بیشتر کاربرد دارند؟

داشتن پایه قوی در دروس فیزیک و ریاضی متوسطه دوم به موفقیت در رشته مهندسی عمران کمک زیادی خواهد کرد. از بین مباحث درس فیزیک، بحث مکانیک جامدات، استاتیک و سیالات و از درس ریاضی، مباحث ریاضیات گسسته، جبر و احتمال و هندسه در رشته مهندسی عمران بسیار کاربرد دارند.

گرایش‌های رشته مهندسی عمران برای ادامه تحصیل چه هستند؟

رشته مهندسی عمران در سطح کارشناسی دارای سه گرایش عمران–عمران، عمران–نقشه‌برداری و عمران–آب است.

گرایش عمران–عمران: رشته مهندسی عمران-عمران به نسبت سایر گرایش‌ها جامع‌تر و وسیع‌تر است و زیر مجموعه‌های بیشتری را شامل می‌شود. دانشجوی مهندسی عمران–عمران مسائل مربوط به تمامی گرایش‌های مقاطع بالاتر رشته مهندسی عمران از جمله سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند.
گرایش عمران–نقشه‌برداری: این گرایش، قدری جزئی‌تر است و صرفا به مطالعه مباحث مربوط به نقشه‌برداری به منظور تعیین پستی‌ها و بلندی‌های منطقه پیش از شروع عملیات ساخت و ساز می‌پردازد. نکته قابل توجه این است که نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد. از این رو عملیات میدانی و صحرایی این رشته زیاد است. دانشجویان پیش از انتخاب این گرایش بایستی به این مساله توجه کنند و پیشنهاد می‌شود در صورتیکه تمایل به انجام عملیات میدانی ندارند به‌ سراغ این رشته نروند.

گرایش عمران–آب: این گرایش نیز مانند گرایش نقشه‌برداری، قدری جزئی است و به مطالعه مباحث مرتبط با منابع آب مانند رودخانه‌ها، سدها و کانال‌های آبیاری می‌پردازد.

گرایش های ارشد و دکتری

رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود و فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد و سپس در مقطع دکتری در گرایش‌های مختلف زیر به تحصیل ادامه دهند:

گرایش سازه: هدف از مهندسی سازه، تحلیل رفتار اجزای تشکیل‌دهنده سازه و مدل نمودن المان‌ها تحت بارهای استاتیکی است. این رشته بیشترین ظرفیت پذیرش را در بین گرایش‌های مختلف مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور دارد و به‌ نوعی عموم مردم رشته مهندسی عمران را با این گرایش می‌شناسند. سایر گرایش‌های این رشته به نسبت جدیدتر هستند. از پرکاربردترین نرم‌افزارهای مرتبط با این گرایش می‌توان به Etabs ،Sap ،Safe اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.
گرایش ژئوتکنیک: مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی از شاخه‌های مهندسی عمران است که در آن رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های گوناگون مطالعه می‌شود. از جمله مباحث مورد مطالعه در این گرایش می‌توان به تخمین ظرفیت باربری خاک زیر پی و نشست فونداسیون‌ها اشاره کرد. همچنین مباحثی از جمله ایجاد پایداری شیب‌ها و گودبرداری‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند میخ‌کوبی، انکراژ، دیوارهای مسلح‌ شده با ژئوسنتتیک و غیره، تحلیل و طراحی سدهای خاکی، پی‌های عمیق و نیمه‌عمیق، بهسازی خاک، آزمایش‌های درجا پیش از اجرای پروژه‌های عمرانی از موارد مورد مطالعه در این گرایش هستند.

گرایش سازه‌های هیدرولیکی: مهندسی سازه‌های هیدرولیکی در واقع ترکیبی از گرایش‌های سازه و آب است.
گرایش مهندسی زلزله: در رشته مهندسی زلزله، هدف تحلیل و بررسی نیروهایی است که به‌صورت خارجی به سازه اعمال می‌شوند. به‌طور مثال نیروی زلزله و باد از جمله نیروهای دینامیکی و جانبی هستند که به سازه وارد می‌شوند. بررسی نحوه عملکرد سازه در مقابل این بارها و پیشنهاد راهکارهایی برای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه از اهداف اصلی این گرایش هستند.

گرایش راه و ترابری: گرایش راه و ترابری، به موضوع طراحی هندسی راه و راه آهن، اجرا و روسازی راه‌ها و جاده‌ها می‌پردازد. این گرایش نیز همانند گرایش‌ نقشه‌برداری، عملیات صحرایی و میدانی زیادی داشته و دانشجویان حین انتخاب آن باید به این موضوع توجه داشته باشند.

گرایش مهندسی و مدیریت منابع آب: در مهندسی و مدیریت منابع آب به مباحث مربوط به جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌ها و نیز تاسیسات مرتبط با فاضلاب از قبیل مخازن ذخیره و خطوط انتقال پرداخته می‌شود. همچنین، مباحثی مانند بررسی مکانیزم انتقال رسوب رودخانه‌ها، رفتارهای مختلف رودخانه‌ها و کنترل سیلاب از جمله موارد مورد بحث در گرایش مدیریت منابع آب هستند. از آنجایی‌که هنوز تمامی شهرهای کشور ایران به سیستم فاضلاب شهری متصل نشده‌اند و برای تخلیه فاضلاب با مشکل‌هایی مواجه هستیم، بازار کار این رشته به نسبت رو به رشد است.

گرایش سازه‌های دریایی: گرایش سازه‌های دریایی، شامل تحلیل و طراحی سازه‌های مرتبط با دریا مانند سکوهای نفتی، جک‌آپ‌ها، اسکله و مواردی از این قبیل است. از آنجایی‌ که ایران در شمال و جنوب مرزهای دریایی دارد و از سوی دیگر دریاهای کشورمان نفت‌خیز هستند، فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز در سواحل و دریای شمالی و جنوبی کشور مشغول به کار شوند.

گرایش مهندسی مدیریت ساخت: گرایش مهندسی مدیریت ساخت آموزش‌های لازم در زمینه اصول مدیریت صحیح اجرای پروژه‌های عمرانی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. دانستن مسائل مربوط به مدیریت و کنترل پروژه در روند ساخت و اجرا، مدیریت صحیح مصالح و زمان، آشنایی با امور قراردادها در ابعاد حقوقی موجب دستیابی بیشتر به موفقیت در پروژه‌های عمرانی خواهد شد، آنهم به ویژه در پروژه‌های بزرگ ملی که هزینه زیادی را در بر می‌گیرند.

گرایش مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل: در این گرایش به برنامه‌ریزی حمل و نقل در چهار بخش مجزای دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای پرداخته می‌شود. در بخش شهری، فارغ‌التحصیلان این گرایش به مطالعه مباحث حمل و نقل و ترافیک درون ‌شهری می‌پردازند و می‌توانند در سازمان‌های حمل و نقل ترافیک، ادارات راه و ترابری و شهرداری‌ها مشغول به کار شوند.

گرایش مهندسی محیط زیست: از آنجایی‌که امروزه مباحث مربوط به حفاظت از محیط زیست و بقای کره زمین در سراسر دنیا بسیار مورد توجه هستند، این گرایش مهندسی عمران نیز بیش از پیش مورد استقبال فارغ‌التحصیلان کارشناسی مهندسی عمران قرار دارد. مواردی از جمله مطالعه و کنترل منابع آلودگی‌ آب، خاک و هوا از جمله مهمترین مباحث این گرایش هستند. با توجه به شرایط کنونی، سازمان‌های مسئول مانند سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات و شهرداری‌ها، مرتباً به منظور برطرف کردن مشکلات محیط زیستی کشور، اقدام به برنامه‌ریزی و صرف بودجه برای ارائه و اجرا طرح‌های کاربردی و مرتبط می‌کنند؛ مسئله‌ای که سبب شده، بازار کار فارغ‌التحصیلان گرایش مهندسی محیط زیست به خاطر آن رشد قابل توجهی را تجربه کند.

آزمون نظام مهندسی چیست؟

مهندسین ۷ رشته عمران، معماری، برق، مکانیک، نقشه برداری، شهرسازی و ترافیک بعد از فارغ التحصیلی و اخذ مدرک لیسانس یا بالاتر میتوانند در سازمان نظام مهندسی که در تمامی مراکز استان و شهرستان‌های پر جمعیت شعبه و نمایندگی دارد عضو شوند و از تسهیلات و امکاناتی که سازمان هر استان برای اعضای خود در نظر گرفته است، استفاده کنند.
ممکن است روند ثبت نام و عضویت در نظام مهندسی هر شهر با شهر دیگر متفاوت باشد ولی فرم کلی بدین شرح است:
شما می توانید بعد از اتمام دوران دانشگاهی و با ارائه مدرک اصل یا گواهینامه پایان تحصیلی خود به سازمان نظام مهندسی برگه درخواست عضویت در سازمان را تحویل بگیرید.
آزمونهای نظام مهندسی هر ساله برگزار می شود و قبول شدگان در این آزمون‌ها پروانه اشتغال به کار مهندسی یا همان حق امضا از سازمان نظام مهندسی ساختمان خواهند گرفت. برای صلاحیت در رشته ی عمران آزمون‌های نظارت، اجرا و محاسبات در نظر گرفته شده است.

بازار کار و شرایط شغلی این رشته در ایران چگونه است؟

وزارت خانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، نیرو، جهاد کشاورزی، نفت، صنایع، شهرداری‌ها، سازمان ثبت، سازمان نقشه‌برداری، سازمان محیط زیست، سازمان میراث فرهنگی، قوه قضاییه، بخش خصوصی و … از جمله مراکزی هستند که مهندسان عمران می‌توانند در آن‌جا مشغول به کار شوند

منبع: فرادرس، ۳گام، کانون قلمچی