هنگام خرید محصولات خوراکی معمولا به برچسب و نوشته های روی محصول دقت می کنیم. برچسب دقیقا چه اطلاعاتی به ما می دهد؟ در نوشته ها چه اطلاعاتی را باید جستجو کنیم؟ چه محصول تولید ایران باشد و چه وارداتی، اطلاعات دقیقی را به ما می دهد. در این مقاله سعی داریم این اطلاعات را یادآوری کنیم.

برچسب گذاري مواد غذایی عبارت است از کلیه تصاویر و اطلاعاتی که بر روي بسته بندي محصول نوشته و چاپ می شود. از جمله موارد ضروري در آگاهی دادن به خریدار در هنگام خرید است، چرا که این حق مسلم خریدار است تا از محتوي آن چه می خرد، آگاهی کامل داشته باشد. براساس ماده ۱۱ قانون مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و طبق دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برچسب کلیه مواد غذایی، مکمل هاي رژیمی- غذایی و ورزشی باید حاوي مطالب زیر بصورت واضح، خوانا و پاك نشدنی باشند.

• نام و نام تجاري محصول
• شماره پروانه بهداشتی ساخت یا شماره شناسه نظارت بهداشتی براي محصولات تولید داخل
• تاریخ تولید و انقضا مصرف
• وزن خالص
• سري ساخت
• شرایط نگهداري
• نحوه مصرف
• ترکیبات یا مواد تشکیل دهنده
• نام و نشانی تولید کننده یا بسته بندي کننده
• جدول ارزش غذایی

نام و نام تجاري محصول

در این قسمت نام و هویت ماده غذایی ذکر می شود. به عبارت دیگر در این قسمت محصول به خریدار معرفی می گردد.

شماره پروانه بهداشتی ساخت یا شماره شناسه نظارت بهداشتی براي محصولات تولید داخل

پروانه ساخت به مجوزي اطلاق میشود که براي هر محصول غذایی با ترکیب، میزان مواد اولیه و ویژگیهاي معین فرمول ساخت تایید شده توسط وزارت بهداشت، صادر می گردد. این مدرك مجوز نهایی وزارت بهداشت براي تولید فرآورده هاي غذایی، آرایشی و بهداشتی بوده و هر کالاي داراي پروانه مذکور مجاز به عرضه و مصرف می باشد. اداره نظارت به عنوان زیر مجموعه اي از معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی استان، صدور این مجوز را عهده دار می باشد. درج شماره پروانه ساخت بر روي محصولات، اطمینان ایمنی و سلامت محصول را به مصرف کنندگان می دهد.

تاریخ تولید و انقضا

در این بخش زمان تولید محصول غذایی و تاریخی که محصول در آن تاریخ منقضی می شود ذکر می گردد. مصرف محصول غذایی که تاریخ انقضاي آن گذشته است خطرناك می باشد و ممکن است مسمومیت هاي غذایی جدي را به همراه داشته باشد.

وزن خالص

براي مایعات به صورت لیتر(l) و یا میلی لیتر(ml) و براي مواد جامد بر حسب گرم(g) یا کیلوگرم(kg) بیان می شود.

سري ساخت

برای کنترل دسته‌جمعی ورودی و خروجی‌ها یا کنترل هر ساخت در تولید استفاده می‌شود.سری ساخت اطلاعات مهمی را درباره محصولات فراهم می‌کند. این اطلاعات می‌تواند شامل اطلاعاتی مانند تاریخ تولید، تاریخ انقضا، کشور تولید کننده، ویژگی‌های محصول و اطلاعات تماس با تولیدکننده باشد. این اطلاعات به مصرف‌کننده کمک می‌کنند تا از اصالت و کیفیت محصول اطمینان حاصل کنند و در صورت نیاز به تماس با تولیدکننده، اطلاعات مربوطه را به راحتی دسترسی پیدا کنند. در کل، سری ساخت به عنوان یک ابزار مؤثر برای شناسایی، ردیابی، و اطلاع‌رسانی محصولات در زنجیره تأمین و مصرف، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند و به بهبود کارآیی، اعتماد سازی مصرف‌کنندگان، و کاهش ریسک‌های مرتبط با تقلب و جعل محصولات کمک می‌کند.

شرایط نگهداري

این بخش خریدار را راهنمایی می کند که محصول غذایی خریداري شده را در چه شرایط دمایی و رطوبتی نگهداري نماید. عدم نگهداري محصول غذایی در شرایط مناسب دمایی و رطوبتی موجبات فساد محصول را فراهم آورده و مصرف محصول فاسد ممکن است منجر به مسمومیت هاي غذایی گردد.

نحوه مصرف

در صورتی که محصول غذایی شرایط مصرف خاصی را بطلبد بر روي برچسب محصول ذکر می گردد.

 

 

ترکیبات یا مواد تشکیل دهنده

یکی از مهمترین بخش هاي برچسب محصول غذایی می باشد و در این بخش تولید کننده باید کلیه ترکیبات بکار رفته در محصول را ذکر کند. این بخش به ویژه در مورد افراد داراي حساسیت هاي غذایی حائز اهمیت می باشد. افراد مبتلا به حساسیت هاي غذایی باید قبل از خرید محصولات غذایی برچسب آن ها را بدقت مطالعه فرمایند.

نام و نشانی تولید کننده یا بسته بندي کننده

در این بخش نام تولید کننده یا بسته بندي کننده محصول غذایی و نشانی کارخانه یا کارگاه مربوطه ذکر می گردد.

جدول ارزش غذایی

در این قسمت اطلاعاتی در مورد کالري، چربی و انواع آن، کربوهیدرات و انواع آن، مقادیر پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی داده می شود. مواد مغذي معمولاً در هر ۱۰۰ گرم ماده غذایی بر روي برچسب درج می گردد. وقتی مقداري از یک ماده صفر تعیین می شود، این اطمینان را به خریداري که میزان این ماده در محصول برایش مهم است می دهد که به راحتی این محصول را بخرد و استفاده کند. این جدول شامل چند بخش می باشد که در ادامه به آن ها اشاره می گردد.

درصد ارزش روزانه

DV% نماد اختصاری درصد ارزش روزانه است. این مقدار نشان می‌دهد که هر سهم یا هر ۱۰۰ گرم از یک محصول مشخص چه مقدار از نیاز روزانه بدن‌مان به مواد مغذی مختلف را تأمین می‌کند.

پس اگر بنا باشد که مثلا چربی اشباع را در رژیم غذایی‌مان کاهش دهیم، باید خوراکی‌هایی را انتخاب کنیم که برای شاخص چربی اشباع درصد ارزش روزانه پایین‌تری دارند. برعکس اگر تصمیم داریم که مثلا فیبر بیشتری مصرف کنیم، بهتر است به خوراکی‌هایی روی بیاوریم که برای شاخص فیبر درصد ارزش روزانه بالاتری دارند.

درصد ارزش روزانه معمولا براساس رژیم حاوی ۲۰۰۰ کالری در روز محاسبه می‌شود. اما رژیم غذایی همه ما که حاوی ۲۰۰۰ کالری در روز نیست! بنابراین اگر کالری دریافتی روزانه‌تان کمتر یا بیشتر از این مقدار است، درصد نیاز روزانه بدن‌تان هم به برخی مواد مغذی به‌همان نسبت می‌تواند پایین‌تر یا بالاتر از مقادیری که می‌بینید باشد.

درصد ارزش روزانه برای همه شاخص‌های جدول ذکر نمی‌شود. برای مثال مقابل اسیدهای چرب ترانس و پروتئین هیچ مقداری برای درصد ارزش روزانه نمی‌بینیم. اما شاخص‌هایی که این مقدار برایشان ذکر می‌شود به دو دسته قابل‌تقسیم‌اند:

• مغذی‌هایی که باید کمتر مصرف کنیم: مصرف مغذی‌هایی همچون چربی‌‌ و سدیم را بهتر است در رژیم غذایی روزانه‌مان محدود کنیم. البته که همه انواع چربی‌ها مضر نیستند. اما حتما شنیده‌اید که مصرف بیش‌ازحد چربی‌های اشباع، اسیدهای چرب ترانس و کلسترول موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا می‌شود.
• مغذی‌هایی که باید بیشتر مصرف کنیم: درعوض باید سعی کنیم خوراکی‌هایی را بیشتر در رژیم غذایی‌مان بگنجانیم که از لحاظ دارابودن مغذی‌هایی همچون فیبر، ویتامین A، ویتامین C، کلسیم و آهن غنی‌ترند. با مصرف کافی این‌دست از مغذی‌ها می‌توانیم سالم‌تر پا به سن بگذاریم.

این نکته را هم اضافه کنیم که اگر دیدید اسیدهای چرب ترانس برای محصولی ۰ گرم ذکر شده اما در فهرست ترکیبات به روغن نسبتا هیدروژنه برخورد کردید، پس بدانید که در محصول موردنظر مقداری اسیدهای چرب ترانس یافت می‌شود،‌ منتها مقدارش در هر سهم خیلی اندک است. ولی اگر بیش از یک سهم مصرف کنید، همان مقدار اندک بیشتر می‌شود و ممکن است در معرض مضرات اسیدهای چرب ترانس قرار بگیرد.

اصطلاحات مربوط به چربی 

بدون چربی (Fat Free): به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی در هر سهم از فرآورده کمتر از ۰.۵ گرم باشد.

بدون چربی اشباع (Saturated Fat Free): به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی اشباع در هر سهم از فرآورده کمتر از۰.۵  گرم باشد.

کم چرب (Low Fat): به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی در هر سهم از فرآورده ۳ گرم یا کمتر از ۳ گرم باشد.

حاوي چربی اشباع کم :(Low Saturated Fat) به محصولاتی اطلاق می شود که میزان چربی اشباع در هر سهم از فرآورده ۱ یا کمتر از ۱گرم باشد.

چربی کاهش یافته (Reduced fat): کاهش چربی در هر سهم از فرآورده حداقل به میزان ۲۵% نسبت به محصول معمولی

کم کلسترول( Low cholesterol): وجود ۲۰ میلی گرم یا کمتر از کلسترول و حاوي ۲ گرم و یا کمتر از چربی اشباع در هر سهم از فرآورده

سدیم: عنصر سدیم اصلی ترین ماده تشکیل دهنده نمک طعام یا همان کلرید سدیم می باشد. مصرف زیاد نمک به مدت طولانى معمولاً با افزایش فشار خون همراه است. در مبتلایان به فشار خون بالا، غلظت سدیم در بافت ها بالا مى رود و آن را مى توان با رژیم هاى غذایى محدود از سدیم بهبود بخشید. بسیارى از مطالعات در جوامع مختلف نشان داده اند که دریافت زیاد سدیم با فشار خون بالاتر مرتبط است. مقدار سدیم در جدول حقایق تغذیه اي  برحسب میلی گرم، با فونت پر رنگ در هر ۱۰۰ گرم بیان می شود. جهت حفظ سلامتی خود فرآورده هاي غذایی کم نمک را خریداري فرمایید.

کربوهیدرات: منبع عمده انرژي در رژیم غذایی می باشد. درج مقدار کربوهیدرات کل با فونت پررنگ درجدول الزامی است. لازم به ذکر است که در کلیه محصولات حاوي فیبر بالا مانند سبزیها و میوه هاي خشک مقدار فیبر در کربوهیدرات لحاظ شده ولی باتوجه به میزان کم انرزي فیبر در زمان محاسبه انرزي از کربوهیدرات کل  کم شده و سپس انرزي محاسبه می گردد. انرزي حاصل از سوختن هر گرم کربوهیدرات معادل ۴ کیلوکالري می باشد. فیبر براي سلامتی بدن بسیار ضروري می باشد. همواره به دنبال فرآورده هاي غذایی با میزان فیبر بالا و قند پایین باشید.

قند: قند عنوان شده در جدول حقایق تغذیه اي منو و دي ساکارید هاي موجود در ماده غذایی به استثناي پلی اولها مانند سوربیتول می باشد. همواره به دنبال خرید محصولات غذایی با میزان قند پایین باشید

پروتئین: این دسته مهمترین نوع مواد غذایی هستند. پروتئین ها در ساخت و ساز سلول هاي بدن نقش بسیار مهمی دارند . از طرف دیگر تمام آنزیم هایی که در بدن باعث انجام واکنش هاي مختلف می شوند از جنس پروتئین هستند .

در واقع تمام عملکرد هاي رشد و ترمیم بدن، توسط پروتئین ها انجام می شود.

ویتامین ها و مواد معدنی: ذکر این ترکیبات در جدول حقایق تغذیه اي اختیاري است ولی در صورت  ادعایی در مورد حضور یا عدم حضور و یا غنی سازي ماده غذایی، درج آن در جدول اجباري است.