هوش هیجانی؛ کلید موفقیت در زندگی

شاید برایتان پیش آمده  باشد که گاهی احساساتتان را نتوانید کنترل کنید: از شدت عصبانیت چیزی بگویید که پشیمان شوید، یا از اضطراب زیاد نتوانید روی کار یا درس متمرکز باشید. اینجاست که هوش هیجانی وارد می‌شود. اما اصلاً هوش هیجانی یعنی چه؟ و چرا دانستن درباره‌ی آن برای نوجوان‌ها مهم است؟

هوش هیجانی (EQ) چیست؟

هوش هیجانی (Emotional Intelligence) یعنی توانایی شناخت، درک، مدیریت و کنترل احساسات خودمان و دیگران. در واقع، کسی که هوش هیجانی بالایی دارد، می‌داند چه زمانی ناراحت است، چرا ناراحت است و چطور باید با آن احساس کنار بیاید. همچنین می‌تواند احساسات دیگران را هم درک کند و واکنش مناسبی نشان دهد.

تعریف علمی هوش هیجانی:

هوش هیجانی شامل توانایی‌هایی مثل انگیزه دادن به خود، پشتکار در شرایط دشواری و سرخوردگی، کنترل رفتارهای تکانشی، به تأخیر انداختن خواسته‌ها، تنظیم هیجانات، جلوگیری از غلبه‌ی استرس بر قدرت فکر کردن، همدلی با دیگران و امیدواری است. هوش هیجانی مجموعه توانایی‌هایی است که به ما کمک می‌کنند هیجانات را در خود و دیگران، تشخیص داده و تنظیم کنیم.

چهار بخش اصلی هوش هیجانی

۱- خودآگاهی (Self-awareness):
اینکه بدانید چه احساسی دارید و دلیلش چیست. مثلاً تشخیص بدهید که عصبی هستید چون نمره‌ی امتحانتان بد شده است.

۲- مدیریت احساسات (Self-management):
اینکه بلد باشید احساساتتان را کنترل کنید. مثلاً وقتی عصبانی هستید، نفس عمیق بکشید و فریاد نزنید.

۳- آگاهی اجتماعی (Social awareness):
اینکه بتوانید احساسات دیگران را تشخیص دهید. مثلاً تشخیص بدهی دوستت ناراحت است حتی اگر چیزی نگوید.

۴- مدیریت روابط (Relationship management):
یعنی بلد باشید با دیگران درست و محترمانه رفتار کنید، حتی وقتی با آنها اختلاف‌نظر دارید.

چرا هوش هیجانی برای نوجوانان مهم است؟

• کمک به روابط دوستانه بهتر: نوجوانی پر از دوستی‌ها و گاهی هم دلخوری‌هاست. هوش هیجانی به هر شما کمک می‌کند تا با دوستان رابطه‌ی سالمی داشته باشید.
• مقابله با استرس و فشارها: مدرسه، امتحانات، انتظارات خانواده و تغییرات بدنی این‌ها می‌تواند استرس‌زا باشد. با هوش هیجانی می‌توانید بهتر با این شرایط کنار بیایید.
• تصمیم‌گیری‌های درست‌تر: وقتی احساساتتان را بشناسید، تصمیم‌هایی می‌گیرید که از روی هیجان آنی نیست و نتیجه هم بهتر خواهد شد.
• افزایش اعتماد به نفس: شناخت خود و توانایی کنترل احساسات باعث می‌شود احساس قدرت بیشتری نسبت به خودتان داشته باشید.

چطور هوش هیجانی‌مان را تقویت کنیم؟

• نوشتن احساسات: هر شب چند دقیقه وقت بگذارید و بنویسید امروز چه احساسی داشتید و چرا.
• همدلی با دیگران: خودتان را جای دیگران بگذارید. اگر جای او بودید چه احساسی داشتید.
• نفس کشیدن عمیق و صبر کردن: وقتی عصبی یا ناراحت می‌شوید، قبل از واکنش، چند ثانیه نفس عمیق بکشید.
• گوش دادن فعال را تمرین کنید:  وقتی کسی حرف می‌زند، واقعاً گوش دهید. نه فقط با گوش، بلکه با توجه و نگاه.

تفاوت هوش هیجانی و IQ

 بهتر است قبل از صحبت در مورد تفاوت EQو IQ ابتدا IQ را تعریف کنیم.

تعریف IQ :

IQ یا بهره هوشی روشی است برای سنجش هوش انسان. در فارسی گاهی به اشتباه آن را ضریب هوشی می‌نامند. IQ عددی است که توانایی ذهنی و فکری انسان را نشان می‌دهد. این عدد معمولاً با آزمون‌های مخصوص اندازه‌گیری می‌شود و شامل مهارت‌هایی است مثل:

• توانایی حل مسئله
• منطق و استدلال
• قدرت حافظه
• درک زبان و ریاضی

به‌طور ساده، IQ یعنی اینکه چقدر سریع و دقیق می‌توانیم فکر کنیم و مسائل را حل کنیم.

حال به تفاوت های این دو میپردازیم:

هوش هیجانی (EQ) به نحوه‌ی مدیریت احساسات و ارتباط با دیگران مربوط می‌شود. در حالی که IQ به توانایی فکری و منطقی مربوط میشود.

سنجش EQ با مشاهده رفتار و مهارت‌های ارتباطی فرد به دست می آید در حالیکه سنجش IQ با آزمون ها و تست های دقیق صورت میگیرد.

کاربرد EQ در کنترل احساسات، مدیریت روابط، موفقیت اجتماعی است درحالیکه کاربرد IQ حل مسائل علمی، درک مفاهیم، موفقیت تحصیلی است.

IQ هر فرد تقریبا ثابت است و تغییر زیادی نمیکند در حالیکه EQ قابل یادگیری و تقویت در طول زمان است

نکته‌ی مهم این است که موفقیت واقعی در زندگی فقط به IQ بالا بستگی ندارد. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، معمولاً روابط بهتری دارند، استرس را بهتر مدیریت می‌کنند و در کار گروهی موفق‌ترند حتی اگر IQ متوسطی داشته باشند.

منابع: متمم، مدرسه کسب و کار آیا، ویکی پدیا